İbrahim Müteferrika Kimdir ? 2022

İbrahim Müteferrika Kimdir ? Matbaa İle İlgisi Nedir ? 2022

İbrahim Müteferrika Kimdir Hayatı Matbaa hakkında bilgiler. Küçük bir Macar kentinden çıkarak imparatorluk sınırlarındaki ilk Türk matbaasını kurmuş cesur bir yayıncı. Çevirdiği kitaplarla Osmanlı kütüphanelerini ihya etmiş bir dil bilimci: İbrahim Müteferrika. Macaristan’ın Klojvar kentinde 1674 yılının güneşli bir pazar günüydü.

Şehrin tek Protestan kilisesinin başrahibi büyük bir Hıristiyan âlimi olarak yetiştireceği 8 günlük oğlunu rahip arkadaşlarıyla tanıştırıyordu.

12 yaşındayken kalın kumaştan yapılmış cübbesiyle izbe bir manastıra kapandı. Sessizlik yeminindeki küçük keşişin görevi mum ışığının soluk aydınlığı altında tüy kalemiyle kutsal Latince metinleri çoğaltmaktı. Yaşı gelince manastırdan ayrılan keşiş yaşlı bir Freng yayıncısının çırağı oldu. Burada Macar alfabesinin tamamını tek tek demir plakalarla eritip kalıbını çıkartarak ilk Macarca İncil’in basılmasına yardım etti. Bir Pazar sabahı vaaz vermek için kilisesinin kapısına vardığında kapıda dev gibi atları olan ellerinde yatağanlarıyla onu bekleyen iki Osmanlı akıncısıyla karşılaştı. Klojvar işgal edilmişti ve kendiside esir edilerek İstanbul’a götürülecekti. Zengin bir çiftlik sahibi tarafından alınan genç 5 yıl boyunca saman balyalarını sırtında taşıyıp atları yemledi. Kaderi ise çiftliğe gelen Sadrazam İbrahim Paşa’nın onu keşfedip satın almasıyla değişti. Yeni görevi sadrazamın müteferrikliğini yani asistanlığını yapmaktı. Divanı Hümayunlarda alınan kararları anında Osmanlı Türkçesinden Latince ve Macarcaya çevirmesiyle dikkat çeken ve Müslüman olan genç artık şu isimle çağırıyordu İbrahim Müteferrika.

Saltanat kayığında 3. Ahmet tarafından ağırlanan Macaristan devrik kralı Rakoçi’ye çevirmenlik yapan İbrahim Müteferrika kayıp boğazda süzülerek giderken padişahın gözüne girmişti. Ertesi gün padişaha aklındaki büyük projeyi açıkladı bir Türk matbaası. Saraydan arkadaşı Sait Efendiyle ortaklaşa ve Frenk hocasından miras notlarıyla 3 ay içinde büyük bir matbaa makinesi yaptı geriye ise ne basılacağı kalmıştı. 1729 Şubat’ı İstanbul. İbrahim Müteferrika makinenin dümenini yavaşça çevirmeye başladı. Basılacak kitap olan Vankulu lügatinin kalıbı saman kâğıdıyla temas etti. Dümeni tersine doğru çevirdiğinde ise ilk sayfa kâğıdın üzerindeydi. Müteferrika’nın asıl hedefi kâtip Çelebi’nin büyük eseri Cihannumayü çoğaltabilmekti.

Kitaptaki haritaları tek tek eliyle tekrar çizen basımcı geceler boyunca çalışarak bu eserden tam 60 adet çoğaltmayı başardı. Arkadaşı Sait Efendi sadrazam olunca onu Lehistan başvekili yaptı. 1737 kışında bir barış anlaşması imzalanması için Ukrayna’ya gitmek zorunda kaldı. Anlaşma imzalandı fakat İbrahim Müteferrika soğuk yüzünden ağır bir zatürreye yakalandı.

Hastalığına ve yaşına rağmen çalışmaya devam eden âlim Latinceden çevirdiği manyetizmayı anlatan bir fizik kitabı ve kendi yazdığı bir İslam risalesi de dâhil tam 17 eseri basmayı başardı.

 

70 yaşında son hayalini gerçekleştirdi. İstanbul’un dışında tamamen kendi çabasıyla tarihimizdeki ilk kâğıt fabrikasını kurdu. Fabrikanın başına geçen Müteferrika son yıllarını kâğıt kokularının içinde geçirdi. 1747 de hayatını kaybeden İbrahim Müteferrika’nın vasiyeti üzerine doğduğu Klojvar şehrine padişahın bağışıyla büyük bir kütüphane kuruldu ve Müteferrika’nın bastığı eserler o kütüphaneye hediye edildi.